Ενόχληση

Ενόχληση – διατάραξη από γείτονα // Δικαστική προστασία με ασφαλιστικά μέτρα ή αγωγή

Δικαιώματα και υποχρεώσεις των ιδιοκτητών των γειτονικών ακινήτων.

 

Το άρθρο 1003 του ΑΚ, καθιερώνει περιορισμό της κυριότητας πάνω σε ακίνητο, για χάρη της κυριότητας πάνω στο ακίνητο του άλλου, στο πλαίσιο του συνόλου των κανόνων οι οποίοι ρυθμίζουν τις σχέσεις μεταξύ των ιδιοκτητών των ακινήτων που γειτνιάζουν τοπικά.

 

Από το άρθρο 1000 του ΑΚ, προκύπτει ότι ο ιδιοκτήτης δικαιούται να αποκλείει κάθε επέμβαση τρίτου στο πράγμα του και μπορεί να μετέλθει κατά του τρίτου την αρνητική αγωγή (άρθρο 1108 του ΑΚ).

 

Κατά παρέκκλιση από την αρχή αυτή το άρθρο 1003 του ΑΚ ορίζει ότι κατά τους όρους αυτούς ο κύριος ακινήτου υποχρεούται να ανέχεται πάνω στο ακίνητό του μερικές επεμβάσεις προερχόμενες από άλλο ακίνητο, εφόσον οι επεμβάσεις αυτές δεν είναι ουσιώδεις ή είναι μεν ουσιώδεις, αλλά συνηθισμένες για την περιοχή του βλάπτοντος ακινήτου.

 

Έννοια της ενόχλησης – διατάραξης.

 

Οι δε επενέργειες αυτές μπορεί να προέρχονται από το ακίνητο που προξενεί τη βλάβη, από πρόσωπο ή ζώο, ενώ ως εκπομπή με την έννοια του νόμου θεωρούνται, μεταξύ άλλων, και ο καπνός, η αιθάλη, ο θόρυβος, τα γαυγίσματα σκύλων, οι κραυγές χηνών, τα κοάσματα βατράχων που βρίσκονται σε τεχνητές λίμνες, καθώς και η δυσοσμία που προέρχεται από άλλο ακίνητο και εισέρχεται στο ακίνητο του ενοχλούμενου κυρίου.

 

Η έννοια της συνήθους χρήσεως (1003 ΑΚ) ή ενοχλήσεως δεν είναι στατική και διαρκώς εξελίσσεται και μάλιστα όλο και ευρύτερα λόγω της διαρκώς εξελισσόμενης, με παντοειδή επιβάρυνση, κοινωνικής ζωής. Και φυσικά το κοινωνικό άτομο προσπαθεί να γίνει πιο ανεκτικό στις παραπάνω εντεινόμενες καθημερινές προσβολές από τα διάφορα εξωγενή ερεθίσματα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι ο καθημερινός βιολογικός ρυθμός της ζωής πρέπει να διαταράσσεται. Αντίθετα ο ρυθμός αυτός πρέπει αφ` ενός μεν να βρίσκεται σε ανεκτά όρια λειτουργίας του, αφετέρου δε να χαλαρώνει δια της καθ` οιονδήποτε τρόπον αναπαύσεως του ανθρώπου. Η ανάπαυση είναι ανάγκη φυσική- βιολογική και επιτυγχάνεται με την με οποιονδήποτε τρόπο ησυχία του ατόμου όταν απαιτείται. Γι’ αυτό και η τελευταία αποτελεί προστατευόμενο έννομο αγαθό μια και είναι το προπύργιο της ψυχικής ακεραιότητας του ατόμου.

 

Περαιτέρω, γειτονικό ακίνητο είναι όχι μόνο αυτό με την έννοια του όμορου, αλλά όλα τα ακίνητα από τα οποία μπορεί να επέλθει επενέργεια στο ακίνητο του κυρίου.

 

Διατάραξη εξαιτίας κατασκευής ή διατήρησης εγκαταστάσεων, από την ύπαρξη ή χρήση των οποίων επέρχονται παράνομες ενέργειες.

 

Η διάταξη του άρθρου 1004 του ΑΚ, ορίζει ότι ο κύριος ακινήτου έχει δικαίωμα να απαγορεύσει την κατασκευή ή τη διατήρηση εγκαταστάσεων στο γειτονικό ακίνητο, εφόσον από την ύπαρξη ή χρήση τους, προβλέπονται με βεβαιότητα παράνομες επενέργειες στο ακίνητό του. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, ως «εγκατάσταση» νοείται κάθε χειροποίητο έργο ή κατασκεύασμα στο ακίνητο με διαρκή χαρακτήρα, το οποίο θα έχει άμεση συνέπεια την επέλευση παράνομων ενεργειών στο ακίνητό του.

 

Παράνομες δε είναι εκείνες οι επενέργειες, οι οποίες αφενός πλήττουν απόλυτα δικαιώματα ή «προστατευμένα συμφέροντα» και αφετέρου βλάπτουν ουσιωδώς την χρήση του ακινήτου του γείτονα και δεν είναι συνήθεις στην περιοχή του βλάπτοντος κτήματος.

 

Δικαστική προστασία του κυρίου του βλαπτόμενου ακινήτου με αγωγή ή αίτηση ασφαλιστικών μέτρων.

 

Στις περιπτώσεις δε αυτές που οι επενέργειες ή οι εκπομπές υπερβαίνουν τα όρια που θέτει το άρθρο 1003 ΑΚ υπάρχει και διατάραξη της νομής του ιδιοκτήτη του βλαπτόμενου ακινήτου, ο οποίος δικαιούται να εγείρει είτε την κατ’ άρθρο 1108 ΑΚ αρνητική αγωγή, είτε την κατά το άρθρο 989 ΑΚ αγωγή περί διαταράξεως της νομής του, είτε την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων. Τα Δικαστήρια μπορούν να διατάσσουν ασφαλιστικά μέτρα για την εξασφάλιση ή διατήρηση ενός δικαιώματος ή τη ρύθμιση μιας κατάστασης, κατά δε το άρθρο 731 του ΚΠολΔ, ασφαλιστικό μέτρο είναι η προσωρινή ρύθμιση καταστάσεως που συνίσταται στο ότι το δικαστήριο δικαιούται να διατάξει την ενέργεια, ή παράλειψη, ή ανοχή ορισμένης πράξης.

 

Με την απόφαση που θα εκδοθεί, αν γίνει δεκτή η αγωγή ή η αίτηση, θα διαταχθεί η παύση της ενόχλησης με την άρση της ενοχλητικής κατάστασης και η παράλειψη των ενοχλήσεων στο μέλλον, καθώς και η απειλή χρηματικής ποινής και προσωπικής κράτησης σε περίπτωση παραβίασης της απόφασης. Ομοίως, μπορεί να επιδικαστεί και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης.

 

Στην περίπτωση διατάραξης νομής, το Δικαστήριο εφόσον κρίνει ουσιαστικά βάσιμη την αίτηση, δικαιούται να διατάξει οποιοδήποτε ασφαλιστικό μέτρο κρίνει πρόσφορο.

 

Η αγωγή ή η αίτηση στρέφεται κατά εκείνου που προκαλεί την ενόχληση, ο οποίος μπορεί να είναι νομέας ή κάτοχος του γειτονικού ακινήτου (π.χ. μισθωτής) και όχι απαραίτητα ιδιοκτήτης.

 

Δοθέντος ότι αφενός στο πλαίσιο των εφαρμοζόμενων διατάξεων της διατάραξης της νομής, παθητικά νομιμοποιείται ο παρανόμως διαταράξας τη νομή και αφετέρου, στην περίπτωση όπου οι περιστάσεις της διατάραξης πληρούν τις προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης του γειτονικού δικαίου του άρθρου 1003 ΑΚ, εναγόμενος και πάλι τυγχάνει αυτός που προκαλεί την ενόχληση (η οποία μπορεί να συνιστά και διατάραξη της νομής), ήτοι ο νομέας ή ο κάτοχος του ακινήτου, από το οποίο προέρχονται οι παράνομες επενέργειες, χωρίς να εξετάζεται αν είναι και ο ιδιοκτήτης του ακινήτου αυτού. Μόνη περίπτωση που μπορεί να είναι τρίτος (π.χ. ιδιοκτήτης), μη κάτοχος και νομέας συνεναγόμενος, είναι η περίπτωση στην οποία η διατάραξη έγκειται στο ότι ο τρίτος επιτρέπει την ενοχλητική δράση του νομέα ή κατόχου καίτοι έχει έναντι αυτού δικαίωμα να απαγορεύσει την ενέργειά της.

 

Η διαφορά με αντικείμενο την καθαίρεση αυθαιρέτου γειτονικού κτίσματος εκφεύγει της δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων.

 

Νόμιμοι περιορισμοί της κυριότητας επιβάλλονται και από ειδικούς διοικητικούς νόμους, όπως είναι ο εκάστοτε ισχύον ΓΟΚ, με τους κανόνες του οποίου για χάρη του δημοσίου συμφέροντος, τίθενται περιορισμοί του δικαιώματος της κυριότητας σε οικοδομούμενα ακίνητα (συντελεστής δόμησης και κάλυψης, ύψος κτιρίου, τοποθέτηση του κτιρίου στο οικόπεδο, κατασκευή προεξοχών κλπ). Με τις διατάξεις αυτές του ΓΟΚ που είναι δήμοσίου δικαίου, δεν παράγονται συνήθως ιδιωτικά δικαιώματα υπέρ τρίτων, αλλά δημιουργούν κατ’ αρχήν σφαίρα εξουσίας της διοίκησης, η δράση της οποίας υπόκειται στον ακυρωτικό έλεγχο των Διοικητικών Δικαστηρίων.

 

Ειδικότερα η κατεδάφιση, ολικά ή μερικά οικοδομής, που κατασκευάστηκε κατά παράβαση των επιβαλλόμενων από το νόμο περιορισμών και όρων δόμησης αποφασίζεται και διατάσσεται από την οικεία διοικητική αρχή, η οποία είναι και αποκλειστικά αρμόδια γι’ αυτό. Επομένως, κάθε διαφορά περί την παράβαση τέτοιων όρων και περιορισμών που έχει ως αντικείμενο την καθαίρεση του κτίσματος το οποίο κατασκευάστηκε παρανόμως, διαφεύγει από την κατά το άρθρο 1 του Κ.Πολ.Δ. δικαιοδοσία των τακτικών πολιτικών δικαστηρίων. Ο βλαπτόμενος στα συμφέροντά του ιδιοκτήτης του όμορου ακινήτου, μπορεί να προστατευθεί μεταξύ άλλων, με καταγγελία προς την αρμόδια διοικητική αρχή, που είναι αποκλειστικά αρμόδια να διατάξει και την κατεδάφιση της παρανόμως ανεγειρόμενης κατασκευής.