Ενδοοικογενειακή βία: Πλήρης οδηγός για νομική αντιμετώπιση

Ενδοοικογενειακή βία: Πλήρης οδηγός για νομική αντιμετώπιση

I. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ – ΟΡΙΣΜΟΣ

Σύμφωνα με το Νόμο 3500/2006, όπως αυτός ισχύει μετά την πρόσφατη τροποποίησή του με το Ν.5090/2024, ως ενδοοικογενειακή βία νοούνται όλες οι πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής, οικονομικής βίας που τελούνται εντός του οικογενειακού πλαισίου.

Με το νόμο αυτό, ουσιαστικά αυστηροποιείται το πλαίσιο ποινών για τις αξιόποινες πράξεις που τελούνται από μέλη της οικογένειας ή από συντρόφους ή συζύγους, πρώην ή νυν.

Ως οικογένεια θεωρείται η κοινότητα που αποτελείται από συζύγους ή πρόσωπα που συνδέονται με σύμφωνο συμβίωση ή γονείς και συγγενείς πρώτου και δεύτερου βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και τα εξ υιοθεσίας τέκνα τους. Στην οικογένεια περιλαμβάνονται, εφόσον συνοικούν, συγγενείς εξ αίματος ή εξ αγχιστείας μέχρι τετάρτου βαθμού και πρόσωπα των οποίων επίτροπος, δικαστικός συμπαραστάτης ή ανάδοχος γονέας έχει ορισθεί μέλος της οικογένειας, καθώς και κάθε ανήλικο πρόσωπο που συνοικεί στην οικογένεια.

Οι διατάξεις του νόμου εφαρμόζονται και στους μόνιμους συντρόφους και στα τέκνα, κοινά ή ενός εξ αυτών, στους πρώην συζύγους, στα μέρη συμφώνου συμβίωσης που έχει λυθεί, καθώς και στους πρώην μόνιμους συντρόφους.

Ενδοοικογενειακή βία θεωρείται η τέλεση αξιόποινης πράξης, σε βάρος μέλους της οικογένειας ή σε βάρος προσώπου που δέχεται τις υπηρεσίες φορέα παροχής κοινωνικής μέριμνας στον οποίο ο δράστης εργάζεται, σύμφωνα με τα άρθρα 6, 7 και 9 του ν.3500/2006 και τα άρθρα 299, 311, 336 και 338 του Ποινικού Κώδικα.

Αξιόποινες πράξεις του ν.3500/2006

• Άρθρο 6 «Ενδοοικογενειακή σωματική βλάβη»
• Άρθρο 7 «Ενδοοικογενειακή παράνομη βία και απειλή»
• Άρθρο 9 «Ενδοοικογενειακή προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας»
• Άρθρο 10 «Παρακώλυση απονομής της δικαιοσύνης»

 

II. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ

1) Καταγραφή περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας από την Αστυνομία

Σε περίπτωση που λαμβάνει χώρα κάποιο περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, και το θύμα δεν επιθυμεί να υποβάλει μήνυση, δικαιούται να ζητήσει την καταγραφή του περιστατικού αυτού από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές.

2) Κίνηση της ποινικής διαδικασίας με υποβολή μήνυσης κατά του δράστη

Υποβολή μήνυσης

Η μήνυση υποβάλλεται είτε στην Αστυνομία είτε στην Εισαγγελία, μαζί με όλες τις διαθέσιμες αποδείξεις (φωτογραφίες, τυχόν καταγραφή προηγούμενου περιστατικού από την Αστυνομία κ.λπ).

Το θύμα δικαιούται να ζητήσει ιατροδικαστική εξέταση και χορήγηση σχετικής έκθεσης, προκειμένου να αποδείξει την σωματική βλάβη – κάκωση. Σε περίπτωση που επιβάλλεται από τις περιστάσεις η εισαγωγή και η νοσηλεία του θύματος στο νοσοκομείο, δικαιούται να ζητήσει την χορήγηση των ιατρικών γνωματεύσεων και όλων των εξετάσεων.

Ποινική διαμεσολάβηση

Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, προβλέπεται η δυνατότητα ποινικής διαμεσολάβησης (άρθρα 11, 12, και 13 του ν.3500/2006), η οποία ενεργεί ως διαδικασία συμφιλίωσης μεταξύ του δράστη και του θύματος και ευνοεί την ικανοποίηση του θύματος. Προϋποθέσεις της ποινικής διαμεσολάβησης για τα εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας σε βαθμό πλημμελήματος είναι:

1) Η συμφωνία και των δύο μερών,

2) Η υποβολή ανεπιφύλακτης δήλωσης εκ μέρους του δράστη, ότι είναι πρόθυμος σωρευτικά:

• Να υποσχεθεί ότι δεν θα τελέσει στο μέλλον οποιαδήποτε πράξη ενδοοικογενειακής βίας (λόγος τιμής) και ότι, σε περίπτωση συνοίκησης, δέχεται να μείνει εκτός οικογενειακής κατοικίας για εύλογο χρονικό διάστημα, εάν το προτείνει το θύμα.
• Να παρακολουθήσει ειδικό συμβουλευτικό – θεραπευτικό πρόγραμμα ή πρόγραμμα απεξάρτησης για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.
• Να άρει ή να αποκαταστήσει, εφόσον είναι δυνατόν, αμέσως τις συνέπειες που προκλήθηκαν από την πράξη και να καταβάλει εύλογη χρηματική ικανοποίηση στον παθόντα.
• Να προβεί σε κάθε άλλη ενέργεια αποκατάστασης ή μεταμέλειας που προτείνει το θύμα.

 

Συνέπειες της ποινικής διαμεσολάβησης

 

Από την στιγμή της εκκίνησης της διαδικασίας προβλέπονται ορισμένες έννομες συνέπειες, οι οποίες την διαφοροποιούν ουσιωδώς από την συνήθη ποινική διαδικασία. Συγκεκριμένα:

• Αναβολή της εκδίκασης της υπόθεσης κατά τις διατάξεις του 423 Κ.Π.Δ
• Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος συμμορφωθεί προς τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης για χρονικό διάστημα 3 ετών τότε εξαλείφεται η ποινική αξίωση της πολιτείας.
• Κατά την διάρκεια της διαμεσολάβησης αναστέλλεται η παραγραφή του αδικήματος.
• Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκδίδεται διάταξη από το αρμόδιο Εισαγγελέα, η οποία καταχωρίζεται σε ειδική μερίδα στο ποινικό μητρώο. Από την έκδοση της διάταξης και για χρονικό διάστημα 3 ετών ο δράστης πρέπει να τηρεί τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης.

 

Επιβολή περιοριστικών όρων

 

Σε περίπτωση διαπράξεως εγκλήματος ενδοοικογενειακής βίας είναι δυνατόν, αν υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες κρίνεται απαραίτητο για την προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας του θύματος, να επιβληθούν από τον αρμόδιο ποινικό δικαστή στον κατηγορούμενο, και για όσο χρονικό διάστημα απαιτείται, περιοριστικοί όροι, όπως ιδίως η απομάκρυνσή του από την οικογενειακή κατοικία, η μετοίκησή του, η απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του θύματος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας, η συμμετοχή του σε θεραπευτικά ή συμβουλευτικά προγράμματα ή προγράμματα απεξάρτησης.

Ο περιοριστικός όρος που έχει επιβληθεί, είναι δυνατόν να ανακληθεί, αντικατασταθεί ή τροποποιηθεί από το αρμόδιο δικαστικό όργανο που τον επέβαλε, με αίτηση αυτού στον οποίο επιβλήθηκε ή του θύματος, στην οποία αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους επιβάλλεται η ανάκληση, αντικατάσταση ή τροποποίησή του ή και αυτεπαγγέλτως αν εκλείψουν οι λόγοι επιβολής ή προκύψει λόγος αντικατάστασης του όρου.

3) Κατάθεση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του αρμόδιου Πολιτικού Δικαστηρίου

Το θύμα δικαιούται να ζητήσει, κατόπιν αίτησης ασφαλιστικών μέτρων ενώπιον του αρμόδιου Πολιτικού Δικαστηρίου, την προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης με την απομάκρυνση του δράστη από την οικογενειακή κατοικία, την μετοίκησή του, την απαγόρευση να προσεγγίζει τους χώρους κατοικίας ή και εργασίας του θύματος, κατοικίες στενών συγγενών του, τα εκπαιδευτήρια των παιδιών και ξενώνες φιλοξενίας. Μέχρι την έκδοση της απόφασης, δικαιούται να ζητήσει να του χορηγηθεί και προσωρινή διαταγή, η οποία εκδίδεται άμεσα, ήτοι εντός 5 ημερών από την κατάθεση της αίτησης.

4) Αξίωση αποζημίωσης κατόπιν άσκησης αγωγής ενώπιον του αρμόδιου Πολιτικού Δικαστηρίου

Το θύμα δικαιούται να ασκήσει αγωγή κατά του δράστη, ενώπιον του αρμόδιου Πολιτικού Δικαστηρίου, με αίτημα την καταβολή αποζημίωσης λόγω προσβολής της προσωπικότητάς του. Στην περίπτωση αυτή, η επιδικαζόμενη αποζημίωση δεν μπορεί να είναι κατώτερη των δύο χιλιάδων (2.000) ευρώ.

5) Αγωγή διαζυγίου

Βάσει του άρ.3 του ν.3500/2006, η ενδοοικογενειακή βία θεσπίστηκε ως τεκμήριο κλονισμού του γάμου. Έτσι, εφόσον διαπραχθεί έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας μεταξύ συζύγων και αν το θύμα της βίας επιδιώξει τη λύση του γάμου λόγω ισχυρού κλονισμού, απαλλάσσεται από περαιτέρω απόδειξη για τον κλονισμό του γάμου.